Het begin van de isnaad

Ustadh Saoed Khadje
Docent Dar-al-‘Ilm – Instituut voor Islamstudies

De hadith heeft een interessante ontwikkeling meegemaakt. De meesten van ons zullen wel bekend zijn met het begrip ‘hadith’, en dat hadith verband houdt met de term soennah. De soennah heeft te maken met uitspraken en handelingen van de profeet Muhammad (vrede zij met hem) of wat hij van zijn metgezellen of gewoontes heeft toegelaten. De hadith is simpel gezegd de collectie van de soennah; het zijn de profetische overleveringen. Hoe kon (en kan) echter worden vastgesteld of iets werkelijk een uitspraak van de Profeet (vrede zij met hem) was?

De metgezellen van de Profeet (vrede zij met hem) waren de eersten die konden vaststellen of iets wel of niet door de Profeet (vrede zij met hem) was gezegd, of dat hij een bepaalde handeling wel of niet had verricht en hoe hij deze dan verricht zou hebben. De generatie die de metgezellen opvolgden namen deze kennis via hen over. Zij leerden over het leven van de Profeet (vrede zij met hem), bestudeerden de Koranteksten en verzamelden en leerden de soennah van de Profeet (vrede zij met hem).

Er is voldoende bewijs om aan te tonen dat de uitspraken en handelingen van de Profeet reeds in de tijd van de Profeet (vrede zij met hem) werden opgetekend. De mondelinge overdrachtstraditie kwam echter veel meer voor. Het was in de tijd na de eerste burgeroorlogen, en na de tijd van ‘Ali en de opkomst van de eerste sekte, de Khawaaridj, dat diverse religieuze geleerden steeds voorzichtiger werden in hun gebruik en aannemen van de hadith. Dit was dus na het jaar 661C. Ze wilden nu weten wie de personen waren die vertelden dat de Profeet (vrede zij met hem) een bepaald iets had gezegd of gedaan.

Ze wilden het niet meer zomaar aannemen. Vandaar ook dat zij zeiden: “Noem je namen!”. Hiermee werd bedoeld de namen van degenen die de overlevering namens de Profeet (vrede zij met hem) hadden overgeleverd. Imam Muslim vermeld in zijn hadithverzameling dat de taabi‘ie Ibn Sirien (d.110H/728C) zei: “Zij vroegen niet over de isnaad (wie de overleveraars allemaal waren). Maar toen de fitnah (hier: probleem, onenigheid, m.n. burgeroorlog) plaatsvond, zeiden zij: “Noem ons de namen van jouw mannen (overleveraars).” Dus de overleveringen van degenen die de soennah volgden (Ahl al-Soennah) werden geaccepteerd, terwijl die van degenen die innovaties (in de religie) volgden (Ahl al-Bid‘ah) niet werden geaccepteerd.” [Sahih Muslim]

In de periodes die hierop volgden, met name in de Umayyadische (661-750C) en de Abbasidische dynastie (750-1258C), ontstonden er enerzijds diverse theologische denkrichtingen en ‘groeperingen’ en anderzijds verschillende rechtscholen. Extreem fanatisme in het volgen van de eigen richting heeft bijdragen aan het verzinnen van hadith ter ondersteuning van de eigen visies.

Vanwege de partijgevoelens en ontstane verzinsels was het des te meer nodig om te weten van wie iemand zijn informatie had verkregen. Het bestuderen van de isnaad, oftewel de keten van overleveraars, werd een belangrijke wetenschap op zich. ‘Abdullah ibn al-Mubarak (d.181H/797C), één van de voortreffelijke hadithgeleerden en leraren van Imam Al-Bukhari, zei “De isnaad maakt deel uit van het geloof. Als het niet was voor de isnaad, dan zou iedereen maar kunnen zeggen wat hij wilde!” [Sahih Muslim]

De bestudering van de isnaad maakte een aantal zaken noodzakelijk om te onderzoeken.

• Wie zijn de personen die een overlevering van de Profeet (vrede zij met hem) overdragen?
• Wat is bekend van deze overleveraars? Hoe was bijvoorbeeld hun karakter en geheugen?
• Van wie hebben zij hun informatie verkregen?
• Klopt het dat zo een persoon werkelijk die informatie heeft gekregen van degenen die hij noemt?
• Hoeveel mensen waren bekend met een bepaalde overlevering van de Profeet (vrede zij met hem)?
• Hoe groot is de kans dat een overlevering als betrouwbaar van de Profeet (vrede zij met hem) kan worden geclassificeerd?
• Hoe konden de genoemde personen in een overleveraarsketen de betrouwbaarheidsclassificatie beïnvloeden?
• Welke criteria stelden geleerden om te bepalen wat wel of niet soennah was en wat wel of niet betrouwbaar was?

De studie van de hadith draait in essentie om een aantal belangrijke kwesties:

• Hoe is de structuur en kwaliteit van de overleveraarsketen (isnaad)?
• Wat vermeldt de inhoudelijke tekst (matn)?
• Wie heeft de hadith in zijn compilatie verzameld?
• Wat is de rol van de hadith in de interpretatieleer?
• Hoe wordt de hadith toegepast in de praktijk?

Dit is slechts een kleine greep uit een enorme wetenschap. De omgang met hadith en het gebruik ervan als bewijs in theologische, juridische en ethische vraagstukken is ook weer een vakgebied. Het moge in ieder geval duidelijk zijn dat kennis van hadith en de toepassing daarvan cruciaal is voor ons geloof.

De 6 hadithverzamelaars

De verzamelingen van deze hadithgeleerden worden de Kutub al-Sittah genoemd: de zes werken. Niet alle hadith verzameld in deze werken worden betrouwbaar geacht. De werken van de Imams Al-Bukhari en Muslim worden vanwege hun criteria en methode van hadithacceptatie, beschouwd als de twee meest betrouwbare werken.

Andere hadithverzamelaars

• Imam Malik
• Ibn Abi Shayba
• Al-Darimi
• Ibn Hibban
• Al-Hakim
• Al-Daraqutni
• Al-Bayhaqi
• Al-Tayalisi

Gradaties in betrouwbaarheid